The Danish Girl

Kan ik bij jou zijn wie ik ben?

Deze vraag kwam bij mij op bij het zien van de film the Danish Girl. Het is een zin die je kunt opsplitsen in twee vragen: Kan ik bij jou zijn én zijn wie ik ben? Deze twee vragen zijn de diepe pijlers van een liefdesrelatie. Kan ik mezelf zijn bij jou? En andersom: kun jij jezelf zijn bij mij? Dat is zo simpel nog niet.

In the Danish Girl komt deze vraag wel heel scherp naar voren in de relatie tussen Gerda en Einar, een kunstenaarsechtpaar uit Kopenhagen in de jaren twintig van de vorige eeuw. Hij maakt voornamelijk landschappen, zij timmert aan de weg als portretschilder. Haar succes blijft nog uit, in tegenstelling tot haar man, die wel veel waardering oogst voor zijn werk. Op het eerste gezicht een leuk koppel, die op een prettige manier op elkaar is afgestemd.

Een belangrijk moment in de film is als Gerda aan Einar vraagt voor haar te poseren, omdat haar vrouwelijk model weer eens te laat is. Hij trekt nylons aan en drapeert een jurk over zijn pak. Bij het voelen van de stof en het ervaren van de sensatie die dat bij hem oproept, zie je dat er iets in hem wordt wakker gemaakt, wat  tot dan toe verborgen was gebleven. Wat volgt is een periode van “spielerij” waarin de vrouwelijke kant van Einar, (ze noemen haar Lili) meer en meer een plek krijgt in hun leven. Zolang het spielerij is, is de aanwezigheid van Lili nog lichtvoetig en levert voor Gerda een enorme stap voorwaarts op, in haar professionele werk. Ze weet Lili zo te portretteren dat haar werk een andere dimensie krijgt. En dat wordt gezien door de kunstcritici.

Maar er komt een kantelmoment als Lili gekust wordt door een man. Ze wordt als het ware wakker gekust. Gerda is getuige van dit moment. Samen realiseren zij zich dat het spel zich niet meer laat keren en Lili geen ruimte meer laat voor Einar. De diepe behoefte van Lili om te mogen zijn wie zij is, heeft een dramatisch gevolg voor het huwelijk van Einar en Gerda. Kan ik bij jou zijn wie ik ben? Die pijler van de liefde komen onder grote druk. Voor Lili zijn er gevoelens van verwarring en schuld en voor Gerda pijn en verdriet. Ze is haar man kwijt. Ik vond het heel ontroerend als Gerda in haar verdriet tegenover Lili staat en haar smeekt of zij Einar kan halen. “I need my husband back!”

Ondanks alle pogingen om het tij te keren met allerhande vreselijke behandelingen, krijgt zij haar man niet terug. Bij een dokter in Berlijn zegt Einar: “The fact is that I believe that I’m a woman….En Gerda zegt: “and I believe it too!”. De dokter uit Berlijn is bereid om Lili te opereren en haar daarmee te bevrijden van haar mannelijk lichaam. Een operatie die voor haar een soort wedergeboorte is. Het ultieme mogen zijn wie zij zelf is. Maar het is tegelijkertijd de doodsteek voor hun huwelijksrelatie. Daarin komen beiden te kort aan elkaar.

Kan ik bij jou zijn wie ik ben? De liefde en trouw, waarmee Gerda Lili steunt in de weg die zij gaat wordt in het slot van de film bevestigtd door Lili met een onroerende liefdesverklaring aan Gerda. Ze zegt: “I love you because you are the only person who made sense of me; who made me possible".

De liefde van Gerda moet wel heel groot geweest zijn om zowel haar huwelijk, als een deel van zichzelf op te offeren zodat Lilli kon worden wie zij is. Wat zij er voor terug kreeg is een diepere dimensie in haar kunstaarschap. Ongetwijfeld ook een heel wezelijk deel van haar identiteit, maar dat neemt niets weg van de tragiek waarmee dit gepaard ging.